کد مطلب:211384 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:112
شریعت در مذهب جعفری
تشریع در بدایت امر در نظر شیعه امامیه یك تمركز فكری است در دور كن كه از آن به عدالت - مصلحت تعبیر كرده اند.
یا بگوئیم دو عنصر زنده تركیب حیات شریعت را می دهد زیرا اجتماع به شرایع زنده و جاودان هستند و اگر شرایع نباشد زندگی جان كندن تدریجی است كه به نام حیات نامیده شده و اركان این زندگی عدل - صلاح است.
همانطور كه بین ذرات تجاذبی هست و بین عناصر تمایلی مختلفی است نفوس بشر هم با تشریع همان تجاذب و تجانس را دارد كه اثرش اطمینان قلب و وثوق و عواطف متبادله تمركز افراد اجتماع تمدن و حضارت و عمران است.
و لذا گفته اند اساس كشورداری عدالت است اگر چه عدل به معنی صحیح خود وجود ندارد مگر مبتنی بر مصالح اجتماعی باشد این مصلحت عمومی در زمان و مكان با عدالت اجتماعی مراتب مختلفی پیدا می كند كه حكم آن اختلافات را باید شرایع معین و مقرر دارند زیرا بشر قادر به احاطه و سلطه بر تمام امكنه و ازمنه نیست تا بتواند بر همه و همه جا و همه وقت حكومت نماید شرایع برای تألیف قلوب و اذهان و افكار دارای یك تجاذب و تجانس می باشند كه همه را در محور خود جمع می كنند.
[ صفحه 215]
مصالح نوعی هم گاهی تطور و تبدل پیدا می كند و این تطورات در تحت سیطره شرایع انجام می گیرد كه می توان از اصول تشریع در نفوذ آن به مدارج آن پی برد.
تردیدی نیست كه اختلافات و تحولات تمام نمی شود مگر به وجود سلطه تشریع - شریعت است كه می تواند برای افراد در اجتماع حقوقی قائل شود و قوانینی وضع كند كه نظام احسن به هم نخورد به همین جهت باب اجتهاد مفتوح شد تا فقها در اعصار مختلفه از اصول اربعه برای رتق و فتق امور اجتماعی اجتهاد كنند و احكام را استنباط نمایند و لذا هر عالم مجتهدی مجلسش تشریعی است قائم به ذات و شبكه ای است از علم و فقاهت كه به اصول عقاید برمی گردد.
مذهب جعفری نیز همین حقیقت را مشحون است كه با زیركی و كیاست و علم و تحقیق و تقوی ورع از روی ادله اربعه استنباط احكام می نماید و همان حكمی را كه در صدر اسلام خود پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم دستور وضع فرموده و علم او به خاندانش به میراث رسیده است به دست فقها سپرده شده و آنها برای احیاء حیات اجتماعی حفظ می نمایند.
اگر بنا بود حق اجتهاد منحصر باشد به صاحب شریعت و به قول آنها كه باب اجتهاد را مسدود می دانند لازم می آمد كه استعدادها و لیاقتها و شم علمی و زیركی و ذكاوت ورع و تقوی و صداقت و اخلاق از بین برود زیرا یك اصل مسلم ثابت محدود معینی بوده كه به دست هر جاهل و نابخردی هم باید اجرا شود ولی آیا تصور این امر ممكن است و استنباط مفهوم و تطبیق با مصداق موضوع به دست هر كس میسر است؟! حاشا و كلا علم و فضیلت و اخلاق و پارسائی لازم است تا از ادله اربعه دستورات كلی كه مفاهیم یكی است استخراج شود و بر مصادیق آن حمل گردد - و حكم هر چیزی را نسبت به آن درباره مرتكبین آن فتوی دهد.
البته این اجتهاد بدین خصوصیت مبارزه و جهاد با نفس است تا اولا علم و دانش فراگیرد و از عقل و نقل و كتاب و سنت استنباط احكام نماید و هزار نكته باریكتر ز مو را دریابد و در تشریع شریعت یك نهج مستقیم روشنی مطلوب به دست آورد بر آن ملاك حكم دهد.
این كار آسانی نیست كه هر بی سر و پائی یا جاهل و نابخردی بتواند قضاوت كند.
مذهب جعفری در شریعت اسلام یك مجلس كثیر الانتفاعی بود كه خردمندان خورده بین و دانشمندان محقق و دقیق النظر در آن شركت داشتند و همه به این حقیقت پی بردند كه
[ صفحه 216]
سنت اجتماع همین است همانطور كه در ساختمان یك كار فنی مانند كارخانه - یا خیاطی - نجاری و غیره محتاج به اسرار و نكات ماهرانه استاد می باشد - فن فقاهت نیز نیازمند به توجه و التفات كثیر بسیاری از جهات فنی و روح الاجتماع و مبتنی بر مقدمات علمی است كه تا آن به دست نباید حكومت غیر میسر است.
قوت نفس قدوسی می خواهد و قدرت علم ربانی تا بتواند مسائل حلال و حرام را تشخیص دهد و مستند به قرآن و سنت نماید و بیان كند.
اگر این نیروی آسمانی نباشد معلوم نیست عقل و كیاست مقلدین كمتر از مفتیان باشد و موجب تفرقه و تشتت آراء و تزلزل افكار می گردد - علم و تقوی لازم است كه در تمام مراحل تقدم و تفوق علمی و اخلاقی اولا مورد اقرار و اعتراف گردیده تا تقلید متعاقب آن صورت گیرد.
و لذا می بینیم تفكر تصحیح و تشریع محكم ائمه ما مخصوصا مذهب جعفری یك اجتهاد بدون تعصب و تحكم بوده كه خود حاكی حقیقت آن است.
شكی نیست كه خالق متعال در تنظیم و حسن نظام اجتماع خود برگزیدگانی دارد كه به این ضروریات رسیدگی كنند و با اجتهاد و استنباط صحیح و كامل احكام مورد نیاز خلق را از مذهب حقه جعفری استخراج و حكومت نمایند.
یا بگوئیم دو عنصر زنده تركیب حیات شریعت را می دهد زیرا اجتماع به شرایع زنده و جاودان هستند و اگر شرایع نباشد زندگی جان كندن تدریجی است كه به نام حیات نامیده شده و اركان این زندگی عدل - صلاح است.
همانطور كه بین ذرات تجاذبی هست و بین عناصر تمایلی مختلفی است نفوس بشر هم با تشریع همان تجاذب و تجانس را دارد كه اثرش اطمینان قلب و وثوق و عواطف متبادله تمركز افراد اجتماع تمدن و حضارت و عمران است.
و لذا گفته اند اساس كشورداری عدالت است اگر چه عدل به معنی صحیح خود وجود ندارد مگر مبتنی بر مصالح اجتماعی باشد این مصلحت عمومی در زمان و مكان با عدالت اجتماعی مراتب مختلفی پیدا می كند كه حكم آن اختلافات را باید شرایع معین و مقرر دارند زیرا بشر قادر به احاطه و سلطه بر تمام امكنه و ازمنه نیست تا بتواند بر همه و همه جا و همه وقت حكومت نماید شرایع برای تألیف قلوب و اذهان و افكار دارای یك تجاذب و تجانس می باشند كه همه را در محور خود جمع می كنند.
[ صفحه 215]
مصالح نوعی هم گاهی تطور و تبدل پیدا می كند و این تطورات در تحت سیطره شرایع انجام می گیرد كه می توان از اصول تشریع در نفوذ آن به مدارج آن پی برد.
تردیدی نیست كه اختلافات و تحولات تمام نمی شود مگر به وجود سلطه تشریع - شریعت است كه می تواند برای افراد در اجتماع حقوقی قائل شود و قوانینی وضع كند كه نظام احسن به هم نخورد به همین جهت باب اجتهاد مفتوح شد تا فقها در اعصار مختلفه از اصول اربعه برای رتق و فتق امور اجتماعی اجتهاد كنند و احكام را استنباط نمایند و لذا هر عالم مجتهدی مجلسش تشریعی است قائم به ذات و شبكه ای است از علم و فقاهت كه به اصول عقاید برمی گردد.
مذهب جعفری نیز همین حقیقت را مشحون است كه با زیركی و كیاست و علم و تحقیق و تقوی ورع از روی ادله اربعه استنباط احكام می نماید و همان حكمی را كه در صدر اسلام خود پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم دستور وضع فرموده و علم او به خاندانش به میراث رسیده است به دست فقها سپرده شده و آنها برای احیاء حیات اجتماعی حفظ می نمایند.
اگر بنا بود حق اجتهاد منحصر باشد به صاحب شریعت و به قول آنها كه باب اجتهاد را مسدود می دانند لازم می آمد كه استعدادها و لیاقتها و شم علمی و زیركی و ذكاوت ورع و تقوی و صداقت و اخلاق از بین برود زیرا یك اصل مسلم ثابت محدود معینی بوده كه به دست هر جاهل و نابخردی هم باید اجرا شود ولی آیا تصور این امر ممكن است و استنباط مفهوم و تطبیق با مصداق موضوع به دست هر كس میسر است؟! حاشا و كلا علم و فضیلت و اخلاق و پارسائی لازم است تا از ادله اربعه دستورات كلی كه مفاهیم یكی است استخراج شود و بر مصادیق آن حمل گردد - و حكم هر چیزی را نسبت به آن درباره مرتكبین آن فتوی دهد.
البته این اجتهاد بدین خصوصیت مبارزه و جهاد با نفس است تا اولا علم و دانش فراگیرد و از عقل و نقل و كتاب و سنت استنباط احكام نماید و هزار نكته باریكتر ز مو را دریابد و در تشریع شریعت یك نهج مستقیم روشنی مطلوب به دست آورد بر آن ملاك حكم دهد.
این كار آسانی نیست كه هر بی سر و پائی یا جاهل و نابخردی بتواند قضاوت كند.
مذهب جعفری در شریعت اسلام یك مجلس كثیر الانتفاعی بود كه خردمندان خورده بین و دانشمندان محقق و دقیق النظر در آن شركت داشتند و همه به این حقیقت پی بردند كه
[ صفحه 216]
سنت اجتماع همین است همانطور كه در ساختمان یك كار فنی مانند كارخانه - یا خیاطی - نجاری و غیره محتاج به اسرار و نكات ماهرانه استاد می باشد - فن فقاهت نیز نیازمند به توجه و التفات كثیر بسیاری از جهات فنی و روح الاجتماع و مبتنی بر مقدمات علمی است كه تا آن به دست نباید حكومت غیر میسر است.
قوت نفس قدوسی می خواهد و قدرت علم ربانی تا بتواند مسائل حلال و حرام را تشخیص دهد و مستند به قرآن و سنت نماید و بیان كند.
اگر این نیروی آسمانی نباشد معلوم نیست عقل و كیاست مقلدین كمتر از مفتیان باشد و موجب تفرقه و تشتت آراء و تزلزل افكار می گردد - علم و تقوی لازم است كه در تمام مراحل تقدم و تفوق علمی و اخلاقی اولا مورد اقرار و اعتراف گردیده تا تقلید متعاقب آن صورت گیرد.
و لذا می بینیم تفكر تصحیح و تشریع محكم ائمه ما مخصوصا مذهب جعفری یك اجتهاد بدون تعصب و تحكم بوده كه خود حاكی حقیقت آن است.
شكی نیست كه خالق متعال در تنظیم و حسن نظام اجتماع خود برگزیدگانی دارد كه به این ضروریات رسیدگی كنند و با اجتهاد و استنباط صحیح و كامل احكام مورد نیاز خلق را از مذهب حقه جعفری استخراج و حكومت نمایند.